Zirkunferentzia bat (gorriz) eta bere zentroa (beltzez).

Zirkunferentzia bertsotan azalduta.

Zirkunferentzia irudi geometriko lau bat da; irudi hori puntu jakin batetik distantzia berera dauden puntuak elkartuz sortzen da. Puntu hori zirkunferentziaren erdigunea da eta zentroa edo fokua deitzen zaio.

Zentrotik zirkunferentziaren edozein puntutara dagoen distantziari erradioa deitzen zaio. Eta zirkunferentziaren puntu batetik abiatuz, zentrotik pasatu eta kontrako punturaino iristen den marra zuzenari diametroa deitzen zaio.

Diametroak bi zati berdinetan erdibitzen du zirkunferentzia. Zati horietako bakoitzari zirkunferentzierdia edo zirkuluerdia deitzen zaio.

Non daude zirkunferentziak?

Konpasa da zirkunferentziak egiteko erabiltzen den tresna.

Eguneroko bizitzako gauza askotan topa ditzakegu zirkunferentziak: gimnastikan erabiltzen diren uztaiak edo eskumuturrekoak zirkunferentziak dira; baita platera edo edalontzi biribilen ertza. Izan ere, bizitza normalean, ez dugu esaten zerbait zirkunferentzia bat dela, biribila dela baizik. Gurpilak, adibidez; edo errepideetako biribilguneak. Baina horien irudi geometrikoa bai da zirkunferentzia.

Zirkunferentziak marrazteko, konpas izeneko tresna erabiltzen da eskoletan eta beste leku batzuetan; konpasak bi hanka ditu: haietako batek punta zorrotza du eta hori erabiltzen da zirkunferentziaren zentroa paperean finkatzeko; beste hankak mina bat edo marrak egiteko sistemaren bat izaten du, eta bi hanka horiek zabalduz gero, marrak egiten dituena jiratuz lortzen da zirkunferentzia marraztea.

Lurrean egitea ere oso erraza da: makila bat sartu lurrean, soka bat lotu eta sokaren beste muturrean beste makila bat lotu; jira oso bat eginez, zirkulu edo zirkunferentzia bat egin daiteke.

Historia apur bat

Antzinako egiptoarrak eta greziarrak hasi ziren geometriaz eta zirkunferentziaz interesatzen. Zirkunferentzia oso zehatzak eta kalkulu oso konplexuak egitea ere lortu zuten. Adibidez, bazekiten zirkunferentziaren luzera kalkulatzen erradioaz baliatuz eta alderantziz; zirkuluaren azalera kalkulatzea ere lortu zuten: zirkulu bat margotzeko zenbat pintura behar den kalkulatzeko neurria da azalera.