Martin Lutero
Martin Lutero apaiza eta jakintsua izan zen, eta 1517an Erreforma izenez ezagutzen den mugimendu erlijiosoari hasiera eman zion. Mugimendu horrek, hasieran, Erromatar Eliza Katolikoa aldatzea edo berritzea bilatzen zuen. Ez zuen lortu, ordea, eta horrek oso eragin garrantzitsua izan zuen kristautasunaren barruan: Eliza Katolikoarekin ados ez zeudenek kristautasunaren adar berri bat sortu zuten, erlijio protestantea izenez ezagutzen dena, Luteroren ikasbideetan onarritua.
Luteroren bizitza eta pentsamendua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Lutero Eislebenen jaio zen, Saxonian (gaur egungo Alemania), 1483ko azaroaren 10ean. Urte askoz ikasi zuen, fraide eta apaiz katoliko erromatarra bilakatu zen eta aurrerago Biblia ikasketak irakatsi zituen Wittenbergeko Unibertsitatean.
Hala ere, Lutero katolizismo erromatarraren ohitura batzuk zalantzan jarri zituen. Adibidez, Elizak dirua hartzea onartzen zuen bekatuak barkatzeko. Ohitura hau induljentzia edo barkamen-salmenta izenez ezagutzen zen. Luterok uste zuen norbanakoaren fedeari esker barkatzen zituela Jainkoak bekatuak, ez ekintzei esker. Gainera, eliza boteretsuegia zela eta kleroa (apaizgoa) ustela zela uste zuen.
1517an Luterok 95 tesi edo bere sinesmenen adierazpenak zituen zerrenda bat idatzi zuen, erlijioari buruzkoa. Dokumentu horretan Elizak induljentzia edo barkamena saltzea kritikatzen zuen. Uste da Luterok 95 tesiak apaiz katoliko erromatarrei bidali zizkiela. Luterok Elizaren erreformari buruz idazten eta irakasten jarraitu zuen, eta jende asko bere ikuspuntuarekin bat egiten hasi zen.
Luterok Elizaren buruzagi boteretsuak haserretu zituen eta Aita Santuak, katolizismoaren buruak, Lutero 1521ean eskumikatu zuen, Elizatik bota, alegia. Geroago, urte berean, gobernuak Lutero legez kanpoko jarri zuen eta Luterok Eisenachetik hurbil zegoen gaztelu batera ihes egin zuen. Ezkutatuta zegoen bitartean, Itun Berria alemanera itzuli zuen, jende gehiagok irakurri ahal izateko. Wittenbergera 1522an itzuli zen.
Luterok idazten, predikatzen eta eliza erreformatua Saxonian antolatzen eman zuen bere bizitza. 1546ko otsailaren 18an hil zen, Eislebenen.